E-Müstahsil Makbuzu Nedir ?

Müstahsil makbuzu, gerçek usuller bağlamında vergiye tabi değildir. ‘’Müstahsil Makbuzu nedir?’’ sorusu özellikle sıklıkla cevap aranılan sorular arasında yer alır. Çiftçiler tarafından satılan malların satın alınması ile fatura yerine geçen belgedir. Ticari vesika olarak kullanılabilir.

Dijital dönüşümün gerçekleşmesiyle müstahsil makbuzu da dijital ortama taşındı. e-Müstahsil Makbuzu, dijital dönüşüm ile kullanılmaya başlandı. Bu durumda ‘’e-Müstahsil Makbuzu Nedir?’’ sorusu çiftçiler tarafından sorular arasında ilk sıraya yerleşti. 

e-Müstahsil Makbuzu, kâğıt üzerindeki müstahsil makbuzu ile tümüyle aynı hukuki nitelikleri barındıran elektronik bir belgedir. e-Müstahsil makbuzu e-Arşiv alt yapısıyla hazırlanır.  Fakat çiftçiye dijital çıktı yerine kâğıt çıktı teslim edilir. İşlemler bir sonraki gün sonuna kadar T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı kapsamındaki GİB’e rapor edilir. 

Dijital dönüşüm uygulamaları ile e-Müstahsil Makbuzunun da dijital ortama taşınarak işlemlerinin yürütülmesi kolaylaşır. Süreç hızlanarak arşivlenen verilere tek tuşla ulaşma imkanı doğar. Dijital dönüşüm uygulamaları ve e-Müstahsil Makbuzu ile arşivleme masrafları da ortadan kalkar. Dijital ortamda gerçekleştirilen işlemler sayesinde kâğıt israfının da önüne geçilir.  

Müstahsil makbuzu hazırlanması ile defter tutmayan çiftçiden alınan ürünler Gelir Vergisi Kanununa tabi tutulur. 94. maddeye göre müstahsil makbuzu hesaplama işlemi yapılır ve gelir vergisi kesilerek kalan miktar satıcıya ödenir. 

Kimler e-Müstahsil Makbuzu kullanmalıdır?

Ticari işlemlerini gerçekleştirirken deftere kayıt yapan çiftçi veya tüccarlar, defter kaydı tutulmayan kişilerden aldıkları tüm ürünler için müstahsil makbuzunu düzenler. Bu tip durumlar esnasında düzenlenmesi zorunlu olan müstahsil makbuzunu, üreticiler için kesilen makbuz olarak da tanımlamak mümkündür. 

“Müstahsil Makbuzu kim düzenler?” sorusunun cevabı oldukça basittir. Makbuzun düzenlenmesi ve kesimi satıcı ve alıcı olarak iki taraf arasında gerçekleşir. Satıcı taraf çiftçi, alıcı taraf ise tüccar veya bir çiftçi olabilir. Satıcı ticari bir belge teslimi yapamadığından müstahsil makbuzu imzalamak zorundadır. Belgenin aslı çiftçide kalır. Alıcı taraf ise makbuzu düzenleyen taraftır ve ticari bir belge verebilir. Bu sebeple müstahsil belgesinin kopyasını alır. 

e-Müstahsil Makbuzu; mal alan tüccar, çiftçi ve mal satan çiftçiler tarafından kullanılır. Malı satan çiftçi gerçek usulde vergiye tabi değildir. GİB tarafından yayımlanan tebliğ ile müstahsil makbuzu e-Fatura uygulamasına dahil olmuş vergi mükelleflerinin zirai mahsul alımında kullanma zorunluluğu bulunan belgedir.

Hâl kayıt sistemi üzerinden bildirimde bulunma yükümlülüğü olan ve komisyoncu veya tüccar olarak sebze ve meyvenin ticareti ile ilgilenen kişiler de e-Müstahsil Makbuzu düzenlemekle mükelleftir.

e-Müstahsil Makbuzu başvuru ve düzenlemesi 

e-Müstahsil Makbuzu başvuru ve düzenleme uygulamasını gerçekleştirmek isteyen mükelleflerin öncelikle e-fatura uygulamasına kayıtlı olması gerekir. Uygulamadan yararlanmak isteyen ya da e-Müstahsil makbuzu zorunluluğu bulunan mükellefler, e-Müstahsil Makbuzu uygulamalarından yararlanabilirler. e-Müstahsil Makbuzu başvuru aşağıdaki şekillerde yapılabilir:

• Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) sistemlerine, kendi bilgi işlem sistemlerinin entegrasyonu sağlanması.
•  
• Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından e-Müstahsil Makbuzu işlemlerini gerçekleştirmek için temel prosedürlerin internet üzerinden kullanımını sağlayan web sitesi kullanılması.
•  
• Gelir İdaresi Başkanlığı izni ile hizmet veren özel bilgi işlem sistemlerinin Entegratörleri aracığıyla gerçekleştirilmesi.

Ayrıca GİB tarafından hazırlanarak sunulan Elektronik Müstahsil Makbuzu Başvuru Kılavuzundan faydalanabilirsiniz. 

e-Müstahsil Makbuzu kesme yöntemleri

Ticari işlemleri defter üzerinde işleyen çiftçiler veya tüccarlar, defter tutmayan kişilerden temin ettikleri ürünler için müstahsil makbuzu düzenlerler. ‘’e-Müstahsil Makbuzu nasıl kesilir?’’ sorusuna cevap olarak şunlar söylenebilir:

• GİB Portal.
•  
• Entegrasyon Sistemleri.
•  
• Özel Entegratörler.

Kesilen “Müstahsil Makbuzu nasıl işlenir?” bu aşamada sorulabilecek sorulardan bir tanesidir. e-Müstahsil Makbuzu’nun çıktısı alınarak ıslak imza ile her iki tarafı da imzalanarak işlenir ve satıcıya ulaşması sağlanır. Çiftçiler e-Müstahsil Makbuzu’nu kâğıt ortamda da muhafaza etmekle yükümlüdür. Tüccarda bulunan nüsha elektronik sertifika imzası ile imzalanmasının ardından dijital ortamda saklanabilir. 

e-Müstahsil Makbuzu gereklilikleri

Vergi Usul Kanunu’nun maddeleri dahilinde ‘’e-Müstahsile kimler geçmeli?’’ ve makbuzun gereklilikleri hakkındaki bilgiler açıkça ifade edilmiştir. 235. maddesi kapsamında müstahsil makbuzu gereklilikleri belirtilmiştir. Makbuzun nasıl düzenleneceği ve içerisinde nelerin bulunması gerektiği ile ilgili bilgi verilmiştir. 

e-Müstahsil Makbuzu gereklilikleri incelendiğinde makbuzun kesim tarihinin saat ve dakikayı da içerecek şekilde yazılmasının gerekli olduğu görülür. Malı satan ve satın alan tüccar veya çiftçiye ait bilgileri de olması gerekir. Bu bilgilerin yanı sıra satışı ve ticareti gerçekleşen malın ne olduğu, cinsi, parasal değeri ve miktarı da makbuzun gereklilikleri arasında yer alır.  

Malı satın alan tüccar ya da çiftçinin adı ve soyadı, unvanı, bağlı olduğu vergi dairesi ve vergi kimlik numarası müstahsil makbuzunda bulunmalıdır. Malı satan çiftçinin ise adı ve soyadı, T.C. kimlik numarası ve ikamet ettiği adres gereklidir. Satın alınan mala ait bilgilerde bulunması gerekenler ise; malın cinsi ve miktarı, parasal değeri, vergi ve kesintilerin değeridir. 

Düzenlenen e-Müstahsil Makbuzu, elektronik ortamda sorgulanabilir ve doğrulanabilir. Bunu gerçekleştirebilmek için belge üzerinde karekod veya barkod olması zorunludur. Barkod ya da karekod kullanımı ile mükellefler makbuz sorgu işlemlerini gerçekleştirebilir. 

Belge gereklilikleri doğrultusunda belge üzerinde yer alması gereken bilgilerin yanında mükelleflerin ihtiyaçları kapsamında farklı bilgilere de yer verilmesi mümkündür.